Asortyment więźby dachowej zależy od wielu faktorów. Należą do tych propozycji głównie wielkość i kształt domu, zastosowanie poddasza (użytkowe albo nieużytkowe), względy ekonomiczne czy architektoniczno-estetyczne. Jednak najczęściej wykonywane są klasyczne konstrukcje konstruowane z krokwi, belek, murłat, płatwi, jętek, słupów, mieczy, przepustnic.
Budowa więźby dachowej – główne składniki
Podstawowe elementy tworzące tradycyjną więźbę dachową to:
– Krokwie – elementy, na których opiera się całe pokrycie dachu. Są to belki pochyłe o prostokątnym przekroju poprzecznym (o grubości min. pięć cm). Najczęściej przekrój wynosi: 7×14 cm lub 8×16 cm. Rozstaw krokwi waha się w przedziale 0, 8 – 1, 2 metrów. Oparcie krokwi konstytuują płatwie: murłata, kalenica oraz płatwie wygodniejsze, a także jętki (w zależności od momentu rodzaju więźby).
– Płatwie – belki poziome, stanowiące podporę krokwi. Jako detal nośny, płatwie mają obowiązek mieć stosunkowo wielki przekrój poprzeczny, np. 16×20 cm. Narasta płatew kalenicowa, pośrednia oraz stopowa. Płatwie opiera się na słupach (płatwie pośrednie i kalenicowa) i nierzadko dodatkowo usztywnia zbyt pomocą mieczy (obustronnych zastrzałów słupa).
a mianowicie Kalenica – górna krawędź dachu, na długości której wiążą się połacie dachowe. Krokwie nierzadko opierają się tutaj na płatwi kalenicowej.
– Murłata – płatew stopowa na temat przekroju kwadratowym, o wymiarach (zwykle) 10×10 cm lub 14×14 cm. Stanowi kobieta dolną podporę krokwi, gdyż oparta wydaje się na murze i przenosi obciążenia z krokwi na ścianę budynku. Należy pamiętać o odpowiednim przymocowaniu murłat do muru. Służą do tego kotwy stalowe wbijane po mur w odległości nie mniejszej aniżeli 2, 0 m.
– Słupy – pionowe elementy więźby dachowej, które transmitują obciążenie z płatwi bezpośrednio na strop. Słupy mają najczęściej przekrój kwadratowy na temat wymiarach 12×12 cm lub 16×16 cm.
– Kleszcze – poziome belki, zespalające przeciwległe pary krokwi. Zapewniają stężenie (usztywnienie) poziome.
– Rapiery (obustronne zastrzały słupa) – belki skośne, łączące słupy z kleszczami lub filary z płatwiami pośrednimi. Ich zadaniem wydaje się być usztywnienie więźby dachowej w kierunku podłużnym.
– Jętki – belki poziome łączące dwie przeciwległe krokwie. Dzięki czemu zostaje zachowana sztywność więźby jak i również nośność krokwi.
– Wiatrownica – deski o przekroju poprzecznym od 3, 8×10 do 5×12 cm, przybijane ukośnie do krokwi. Stosuje się je na dachach stromych z lekkim pokryciem w zamiarze zabezpieczenia dachu zanim zerwaniem wskutek ssania wiatru.
Podstawowe gatunki więźb dachowych
Wychodzą trzy podstawowe rodzaje więźb dachowych, jakie są najczęściej używane w budynkach. Zaliczane są do nich:
a mianowicie więźba krokwiowo – belkowa
– więźba jętkowa
– więźba płatwiowo – kleszczowa
Więźba krokwiowo – belkowa
Jest to najprostsza konstrukcja stosowana wówczas, gdy rozpiętość dachu w świetle elewacji nie przekracza 7, 0 m (zalecana max. rozpiętość jest to 6, 0 m), a pochylenie połaci dachowej jest duże niż 45 rzędów. Taki układ rekomendowany jest np. po przypadku budowy drobnych domków letniskowych.
Wiązar składa się z dwóch krokwi połączonych po kalenicy, osadzonych w poziomej belce, której to zadaniem jest przenoszenie sił rozpierających, przekazywanych przez krokwie. Rozciągłość krokwi nie powinna przekraczać 5, 0 m, gdyż stateczność konstrukcji może pozostawać zachwiana.
Więźba jętkowa
Konstrukcja jętkowa wykorzystywana jest przy niepotrzebnych wymiarach dachu – zalecane rozpiętości wynoszą od 6, 0 do 9, 0 m. Często wznosi się taką konstrukcję w domach wraz z poddaszem użytkowym, ponieważ pozwala ona uzyskać odpowiedni kształt pomieszczeń przeznaczonych na cele mieszkalne.
Składa się z krokwi (o długości powyżej 4, 5 m) powiązanych w kalenicy oraz opartych na murłatach oraz z jętek, które łączą naprzeciwległe krokwie, a naszym samym przejmują moce rozporowe, nadając surowość konstrukcji. Należy stosować się ważnej zasady, aby jętka spinała krokiew na odpowiedniej poziomie. Część dolna nie powinna przekraczać czterech, 5 m (licząc od murłaty), jakkolwiek górna 2, pięć m (licząc od momentu kalenicy).
Konstrukcję jętkową należy wzmacniać w kierunku podłużnym za pomocą wiatrownic lub łat. Wskazana rozpiętość dachu o konstrukcji jętkowej wynosi 9, 0 m, jednak zezwala się większe rozmiary – do 12, 0 m. Wobec tego długość jętek wydaje się tak duża, iż trzeba je podpierać za pomocą jednej lub dwóch płatwi (w zależności od czasu długości jętki) opartych na słupach.
Maksyma jest taka, że jeśli wiązar ma rozpiętość od 7, 5 do 9, 0 m, wskazana jest jedna płatew oparta na słupie umieszczonym w środku. Przy rozpiętości mieszczącej się wewnątrz 9, 0 – dwunastu, 0 m, wskazuje się zamontowanie trzech płatwi opartych dzięki 2 słupach.
Więźba płatwiowo – kleszczowa
Jest to w najwyższym stopniu uniwersalny i zazwyczaj stosowany rodzaj więźby dachowej. Można ją wznosić zarówno w dachach jednospadowych, jak i w dwuspadowych, płaskich i stromych (nawet do mniej więcej 70 stopni). Rozpiętość dachów przystosowanych do odwiedzenia zastosowania więźby płatwiowo – kleszczowej nabiera aż 16, 0 m, jednak wskazywana rozpiętość to dziewięć, 0 – dwunastu, 0 m.
W największym stopniu typowa konstrukcja takie zbudowana jest z 2 rodzajów wiązarów: głównych oraz pośrednich. Wiązary główne są rozstawione co 3, 0 – 5, 0 m i składają się z dwóch krokwi opartych na płatwiach, dwóch słupów i pary kleszczy, które obejmują pozostałe elementy z 2 stron. https://drewzim.pl/co-to-jest-tarcica/
Dodatkowym zabezpieczeniem w kierunku poprzecznym są zastrzały i miecze. Wiązary pośrednie pozbawione są słupów i kleszczy. Konstrukcja ta wyglądem wspomina więźbę jętkowo – płatwiową, jednak bez wątpienia istnieje zasadnicza rozbieżność w rozkładzie obładowań, a tym samym w sposobie pracy całego dachu.
W przypadku więźby jętkowej, wszystkie obciążenia przenoszone są na elewacje zewnętrzne budynku, z kolei w dachu z więźbą płatwiowo – kleszczową, znaczną część obciążeń przejmuje strop poddasza (za pośrednictwem ścian stolcowych, które składają się wraz ze słupów, płatwi pośrednich i stopowych). Wydaje się to rozwiązanie bezpieczniejsze dla całej konstrukcji dachu. Należy jednak pamiętać, aby ścianki stolcowe usytuowane były w pobliżu ścian nośnych budynku albo ewentualnie podciągów.
Wiązary kratowe
Konstrukcje kratownicowe są charakterystyczne gwoli dużych hal przemysłowych oraz obiektów zdatności publicznej. Wystarczy spojrzeć na sufity dużej ilości supermarketów, które pełne są stalowych struktur kratowych. Jednak raz za razem bardziej popularne przybywają się drewniane wiązary kratowe w budownictwie jednorodzinnym, gdyż mają wiele zalet.
Cechuje je lekkość, proste i szybkie przeprowadzenie, niewielki koszt, a także brak konieczności wznoszenia wewnętrznych ścian nośnych (ze względu na równomierne rozłożenie obciążeń). Dzięki temu przestrzeni można swobodnie podzielić na pomieszczenia użytkowe.
Wiązary kratowe tworzą się pasów górnych, dolnych, słupków i krzyżulców. Pręty konstruowane są z desek lub bali szkieletowych, połączonych głównie za pomocą gwoździ, śrub, kołków, wkrętów bądź kleju. Najczęściej mogą mieć kształt trójkątny bądź dwutrapezowy.
Takie konstrukcje zalecane są w przypadku domów spośród poddaszem nieużytkowym, wraz z dachami dwuspadowymi na temat stosunkowo małym kącie nachylenia (15 a mianowicie 20 stopni). Rozpiętość dachu zwykle przekracza 11, 0 metrów, co stanowi następną zaletę stosowania wiązarów kratowych. Można stosować je w przypadku budynków o wielkich wymiarach.